دراسه الهجاء السیاسی فی شعر شعراء الشیعه فی العصر العباسی الأول(السید الحمیری، دعبل الخزاعی، دیک الجن نموذجاً)

چکیده پژوهش زیر با عنوان "بررسی هجو سیاسی در شعر شعرای شیعه در دوره عباسی اول با محوریت دعبل خزاعی، سید حمیری ودیک الجن" به بررسی هجو سیاسی در شعر شیعه در محدوده زمانی دهه سوم قرن دوم تا دهه سوم قرن سوم پرداخته است. شعرای مذکور از پیشگامان هجو سیاسی در دوره عباسی اول به شمار می آیند. این پژوهش روی چهار محور اساسی زیر تاکید دارد: 1ـ جمع آوری اشعار مرتبط با هجو سیاسی از دیوانهای این سه شاعر. 2ـ نقد وتحلیل وارزیابی اشعار این شعراء. 3ـ استخراج مضامین مشترک ومتفاوت موجود در آن. 4ـ بررسی صور فنّی وتبیین آن در شعر شعرای مورد نظر. بعد از استخراج اشعار مرتبط با هجو سیاسی از دواوین این سه شاعر، با استفاده از شیوه توصیفی ـ تحلیلی، اشعار مورد نظر مورد نقد وتحلیل وبررسی قرار گرفته وسبک های به کار رفته در هجو آنان مورد ارزیابی واقع شد. با نگاه به آثار وتألیفاتی که به بررسی ادبیات شیعه تا سده سوم پرداخته است، این نکته به چشم می خورد که صاحبان آن پژوهش ها علاوه بر شیعه ستیزی وبه سخریه گرفتن بسیاری از عقائد شیعه، نقش ادبیات شیعه را کم رنگ نشان داده وآن را صرفاً به مدح ورثای أهل بیت (ع) محدود کرده اند، واین ما را واداشت تا هجو سیاسی ونقد اجتماعی را که مبارزه با حکومت های ظلم وجور است به عنوان موضوع پژوهش خویش برگزینیم. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر این حقیقت است که دعبل خزاعی در نقد خلفا و وزرراء وسایر کارگزاران دستگاه عباسی، و نیز نقد اوضاع سیاسی زبان تندی داشته ودر این راه از هیچ کس ابایی نداشته است.او در قریب به اتفاق اشعار هجو آمیز خود قالب طنز را برگزیده که همراه با سخریه است. سید حمیری دیگر شاعر شیعه مورد بررسی در این پژوهش، بیشتر روی مسأله غدیر تمرکز داشته است به طوری که بیش از 90 درصد اشعار مرتبط با هجو سیاسی روی این محور دور می زند.سبک حاکم بر اشعار هجو آمیز این شاعر تا حدودی به احتجاج نزدیک است، سبکی که پیشتر کمیت اسدی خالق آن بود. دیک الجن سومین شاعری است که شعر سیاسی او با صبغه هجو مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.شاید شاعر گمنام بهترین لقب برای او باشد که دشمنان شیعه تلاش زیادی برای متهم کردن او به میگساری و بی دینی از خود نشان داده اند.او نیز همپای دعبل و سید حمیری به نقد حکومت های پیشین وحکومت زمان خود یعنی عباسیان پرداخته است و می توانیم بگوییم تعریض یا در لفافه سخن گفتن صبغه غالب در شعر هجوی وی بوده است. از نطر مضمون این نتیجه حاصل شد که شعرای مورد پژوهش گرچه در دوره عباسی زندگی می کردند ولی پرداختن به مسأله خلافت بعد از پیامبر، حادثه کربلا وجه مشترک این شعرا بوده است.در کنار این وجه مشترک، هجو امویان و عباسیان و نیز احزاب سیاسی در اشعارشان به کثرت نمایان است.